I never drink coffee at lunch. It keeps me awake all afternoon

Je kent het wel: ‘missie en visie aanscherpen’. Het begint met zo’n onschuldig memootje. Maar zodra je de eerste koffiemok met bedrijfslogo en ‘onze 4 kernwaarden’ op een bestuurlijk bureau ziet staan, dan weet je zeker dat er bij Personeelszaken al een paar stuurgroepen staan warm te draaien.

Niks tegen kernwaarden natuurlijk. Maar waarom leiden ze zo zelden tot het gewenste gedrag?

Neem nou de NAM: mijn zoon schreef voor maatschappijleer eens een werkstukje over normen, waarden en de realiteit van de Groningse gaswinning. Halverwege kwam hij tot de onthutsende conclusie dat overheid, burgers en de NAM zelf vergelijkbare waarden en visies hanteren, maar daar totáál verschillende consequenties aan verbinden: de één bleef kuilen graven en liet daar de ander rustig in verzakken (onder geruststellend toezicht van nummer drie).

Wat gaat er mis tussen waarde en werkvloer?
In de krant lezen we dat het bij banken, bladen en bouwbedrijven al niet anders is: allemaal de mooiste beginselen, en toch het ene schandaal na het andere. Blijkbaar vallen er onderweg van waarden naar werkvloer toch wat gaten. Om er eens drie te noemen (bedenk zelf andere):

1 – De dagelijkse brandjes op jouw bureau geven meer hitte dan het abstracte vuur uit de board room. Want waar raken die mooie waarden jouw werk nou helemaal?

2 – Not invented here: we accepteren de richtlijnen van anderen nu eenmaal minder makkelijk dan wat we zelf bedenken;

3 – De uiteindelijke missie/visie en kernwaarden zijn vaak even inspirerend als nat hooi.

Even van de andere kant.
Als het bestuur zo graag wil dat we waarden bij de koffiemachine bespreken, dan moeten we misschien dáár beginnen. Zet morgen een blanco mok op intranet en daag iedereen uit daar op te schrijven wat maakt dat je trots bent op je organisatie en waar je van baalt. Woorden, plaatjes, krabbels: alles mag (het helpt als je deze fase anoniem inricht). De mokken met het grootste draagvlak breng je naar de mokkendrukker en zet je naast de koffieautomaat. Groene voor bronnen van trots, rode voor de verbeterpunten.

Vervolgens elk overleg even één aanwezige koffiemok bespreken. Lekker concreet: wat kunnen wij hier in deze kamer doen om die rode mok groen te maken en die groene mok groener? We vergaderen ons in Nederland een ongeluk dus daar hebben we best tijd voor.

Of de NAM met deze aanpak de verbinding tussen waarden en werkvloer had kunnen behouden is natuurlijk koffiedik kijken. Maar in het beste geval is er weer een verbinding tussen abstracte organisatieprincipes en de harde realiteit.

In het ergste geval hebben we allemaal méér mokken.